ریشه همان تارهای انتهایی فرش است که از لبهها آویزان میشوند و از باز شدن گرههای فرش جلوگیری میکنند. بااینحال ریشه فرش هم ممکن است با گذشت زمان به دلایل مختلفی فرسوده شود یا آسیب ببیند. در این شرایط بهترین راهحل تغییر ریشه فرش به شیرازه است.
بااینحال نکته مهم این است که شیرازه دوزی یک کار تخصصی است که باید در قالیشوییهای معتبر مثل قالیشویی در مارلیک انجام شود. در ادامه بهطور کامل توضیح خواهیم داد که شیرازه چیست، چه تفاوتی با ریشه دارد و تغییر آنچه مزایا و معایبی به همراه خواهد داشت.
تغییر ریشه فرش به شیرازه چیست؟
وقتی ریشههای فرش آسیب میبینند، بهترین راهکار برای حفظ استحکام و ظاهر فرش، شیرازهدوزی است. قبل از اینکه وارد جزئیات شویم، بهتر است ابتدا ببینیم که شیرازه دقیقاً چیست.
تعریف شیرازه در فرش
شیرازه نواری محکم است که در دو طرف فرش بافته میشود و در واقع مثل یک قاب عمل میکند واژ باز شدن تاروپود جلوگیری میکند. بافت شیرازه بسته به نوع فرش (دستباف یا ماشینی) ممکن است بهصورت دستی یا با دستگاه انجام شود.
تفاوت آن با ریشه
ریشهها همان امتداد طبیعی تارهای چله هستند که از دو سر کوتاهتر فرش آویزان میشوند و بیشتر جنبه تزئینی دارند. در مقابل، شیرازه بخشی از حاشیههای طولی فرش است که از باز شدن بافت فرش جلوگیری میکند. به زبان ساده، ریشه بیشتر ظاهر فرش را کامل میکند، اما شیرازه از انسجام بافت فرش محافظت میکند.
چرا ریشه فرش را به شیرازه تغییر میدهند؟
معمولاً وقتیکه ریشه دیگر کارایی ندارد و زیبایی خود را هم از دست داده است، میتوان ریشه را حذف کرد و شیرازهبافی کرد. این کار باعث میشود که عمر فرش افزایش یابد.
| دلایل پوسیدگی و آسیبدیدگی ریشه
|
|
|
دلایل نیاز به شیرازهدوزی |
|
مزایا و معایب شیرازه فرش
تغییر ریشه فرش به شیرازه فقط جنبه مثبت ندارد و قطعاً دارای معایبی هم هست؛ بنابراین باید قبل از تصمیمگیری مزایا و معایب شیرازهبافی را بشناسید.
مزایا
- افزایش دوام: شیرازه مانند یک قاب محکم عمل میکند و مانع از باز شدن تاروپود میشود.
- سهولت نظافت: فرش بدون ریشه راحتتر جارو میشود و کمتر گردوخاک میگیرد.
- ظاهر مرتبتر: بسیاری از افراد فرش بدون ریشه را مدرنتر و هماهنگتر با دکوراسیون خانه میدانند.
- هزینه کمتر ترمیم: در مقایسه با ریشهدوزی، شیرازهدوزی معمولاً سریعتر و کمهزینهتر است.
- پنهانسازی نواقص: شیرازه میتواند آسیبهای جزئی کنارههای فرش را بپوشاند.
معایب
- از بین رفتن اصالت ظاهری: حذف ریشه و نصب شیرازه بهخصوص در فرشهای دستباف باعث میشود که فرش بخشی از هویت خود را از دست بدهد.
- تغییر در ارزش فرش: برخی کلکسیونرها و علاقهمندان به فرشهای اصیل، نداشتن ریشه را برای فرش جذاب نمیدانند.
- نیاز به تخصص: اگر شیرازهدوزی غیرحرفهای انجام شود، نهتنها زیبایی فرش برنمیگردد که حتی ممکن است به بافت اصلی فرش هم آسیب بزند.
جدول مقایسه ریشه و شیرازه
| ویژگی | ریشه فرش | شیرازه فرش |
| نقش اصلی | تزئینی + محافظت از گرهها | محافظت از کنارههای فرش |
| زیباییشناسی | جلوه سنتی و اصیل | ظاهر مرتبتر |
| دوام | آسیبپذیرتر | مقاومتر |
| نگهداری | سختتر تمیز میشود | راحتتر تمیز میشود |
| هزینه ترمیم | ترمیم و جایگزینی پرهزینهتر | شیرازهدوزی سادهتر و کمهزینهتر است |
تفاوت فرش دستباف و ماشینی در شیرازه
تغییر ریشه به شیرازه در فرشهای دستباف و ماشینی به ظاهر مشابه است، اما در عمل تفاوتهای مهمی دارد. مهمترین دلیل هم این است که این دو فرش به لحاظ نوع بافت با هم فرق دارند.
- فرش دستباف: در این نوع فرش، شیرازهدوزی کاملاً بهصورت دستی و توسط رفوگر انجام میشود. به همین دلیل زمان و هزینه بیشتری میبرد، اما نتیجه ظریفتر و نزدیکتر به بافت اصلی فرش خواهد بود. در ریشهبافی این فرشها، انتخاب نخ نیز اهمیت زیادی دارد؛ معمولاً از نخهای طبیعی مثل پشم یا ابریشم برای هماهنگی با بافت اصلی استفاده میشود.
- فرش ماشینی: در فرشهای ماشینی، شیرازهبافی معمولاً با دستگاه سردوز انجام میشود. این روش سریعتر است و هزینه کمتری دارد، اما ظرافت آن نسبت به کار دست کمتر است. در عوض، استحکام و یکنواختی بیشتری ایجاد میکند و برای فرشهای معمولی گزینه بهتری است.
بهطورکلی، در فرش دستباف، هدف حفظ اصالت و هماهنگی با بافت اصلی است، درحالیکه در فرش ماشینی بیشتر کارایی، سرعت و صرفه اقتصادی در اولویت قرار دارد.
مراحل کلی انجام کار
فرایند تغییر ریشه فرش به شیرازه کار حساسی است و باید توسط رفوگران یا قالیشوییهای معتبر انجام شود؛ بنابراین توضیحاتی که در ادامه خواهیم داد، برای آشنایی شما با روند کلی کار است.
خلاصه ابزار لازم
- نخ متناسب با رنگ و جنس فرش (پشم، ابریشم یا نخ ماشینی)
- سوزن مخصوص شیرازهدوزی یا دستگاه سردوز (در فرشهای ماشینی)
- قیچی و ابزار رفو
مرور اجمالی پروسه
- حذف ریشههای آسیبدیده و مرتبسازی کنارهها
- آمادهسازی لبه فرش برای دوخت جدید
- انتخاب نخ مناسب (پشم، ابریشم یا نخ ماشینی) متناسب با جنس و رنگ فرش
- شیرازهدوزی فرش (به روشهایی مثل متصل، منفصل، متقاطع یا سردوز برای فرش ماشینی)
- محکمکاری و یکدستسازی لبهها برای جلوگیری از باز شدن بافت
مشکلات رایج بعد از تغییر شیرازه و راهحلها
اگرچه تغییر ریشه به شیرازه معمولاً باعث افزایش دوام فرش میشود، اما در برخی موارد ممکن است مشکلاتی هم به وجود بیاید. شناخت این مشکلات و راهحلهای آنها کمک میکند تا هم کیفیت کار بالاتر باشد و هم نگهداری از فرش راحتتر شود.
شل شدن شیرازه
اگر دوخت محکم نباشد، شیرازه بهمرور باز میشود. راهحل این است که فرش را به یک رفوگر حرفهای نشان دهید تا در صورت نیاز آن را ترمیم کند.
ناهماهنگی رنگ شیرازه با زمینه فرش
انتخاب رنگ نامناسب برای شیرازه باعث میشود که ظاهر و آراستگی فرش بهکل به هم بریزد. راهحل این است که کار را به یک رفوگر ماه بسپارید تا با استفاده از نخ همرنگ یا نزدیک به رنگ زمینه اصلی فرش، شیرازه را ترمیم کند.
کج شدن لبههای فرش
گاهی اوقات دوخت غیریکنواخت باعث میشود کنارههای فرش صاف نایستد. تنها راهحل این است که یک فرد کارکشته پیدا کنید تا اصلاً فرش دچار این مشکل نشود.
سایش سریع شیرازه
تماس زیاد با زمین یا رطوبت، باعث از بین رفتن زودهنگام شیرازه میشود. راهحل این است که فرش را روی سطح زبر یا مرطوب پهن نکنید.
نگهداری و نظافت شیرازه فرش
نگهداری صحیح از شیرازه اهمیت زیادی دارد؛ چرا که آسیب دیدن این قسمت منجر به فرسایش دیگر قسمتهای فرش میشود.
- موقع جارو کردن، سعی کنید جارو را روی شیرازه نکشید تا نخنما نشود.
- رطوبت دشمن اصلی شیرازه است و باعث پوسیدگی آن میشود.
- برای لکهگیری یا شستشو، بهتر است فرش را به قالیشوییهایی مثل قالیشویی در شهریار بسپارید.
جمعبندی
ریشه و شیرازه هر دو نقش مهمی در دوام و زیبایی فرش دارند، اما وقتی ریشهها فرسوده میشوند، تغییر ریشه فرش به شیرازه راهحل مقرونبهصرفهتری است. این تغییر نهتنها ظاهر فرش را مرتبتر میکند که نگهداری آن را هم سادهتر خواهد کرد. البته شیرازهدوزی حتماً باید توسط افراد متخصص انجام شود تا فرش آسیبی نبیند و ارزش آن حفظ شود. اگر ریشههای فرش شما کهنه شدهاند و ظاهر بدی پیدا کردهاند، میتوانید روی خدمات مبل شویی در فردیس که این کار را هم بهصورت تخصصی انجام میدهند، حساب کنید.
سؤالات متداول
۱. آیا تغییر ریشه فرش به شیرازه باعث کاهش ارزش فرش دستباف میشود؟
بله، در برخی فرشهای نفیس نبود ریشه یک نقطهضعف محسوب میشود.
۲. آیا شیرازهدوزی فقط برای فرشهای دستباف انجام میشود؟
خیر. فرشهای دستباف و ماشینی را میتوان شیرازهدوزی کرد.
۳. چه عواملی عمر شیرازه را کاهش میدهند؟
رطوبت و اصطکاک زیاد.